متن حدیث: قال رجل لامرأته: اذهبی إلى فاطمة بنت رسول الله (صلى الله علیه وآله) فاسألیها عنی: أنا من شیعتکم أم لست من شیعتکم؟ فسألتها، فقالت (علیها السلام): قولی له: إن کنت تعمل بما أمرناک، وتنتهی عما زجرناک عنه، فأنت من شیعتنا، وإلا فلا». فرجعت فأخبرته، فقال: یا ویلی! ومن ینفک من الذنوب والخطایا؟ فأنا إذن خالد فی النار، فإن من لیس من شیعتهم فهو خالد فی النار. فرجعت المرأة فقالت لفاطمة (علیها السلام) ما قال زوجها، فقالت فاطمة (علیها السلام): «لیس هکذا، شیعتنا من خیار أهل الجنة، وکل محبّینا وموالی أولیائنا ومعادی أعدائنا والمسلم بقلبه ولسانه لنا – لیسوا من شیعتنا إذا خالفوا أوامرنا ونواهینا فی الموبقات – وهم مع ذلک فی الجنة، ولکن بعد ما یطهرون من ذنوبهم بالبلایا والرزایا، أو فی عرصات القیامة بأنواع شدائدها، أو فی الطبق الأعلى من جهنم بعذابها، إلى أن نستنقذهم بحبّنا منها وننقلهم إلى حضرتنا. (بحار الأنوار، ج۶۵، ص۱۵۵؛ تفسیر الإمام العسکری، ج۱، ص۳۰۸).
تحلیل علمی حدیث ۱. دو مرتبه از «شیعه» حضرت زهرا (س) میان دو گروه تمایز قائل می‌شوند: الف. شیعیان حقیقی: کسانی که در عمل پیرو اهل‌بیت‌اند؛ به «اوامر» آنان ملتزم و از «نواهی» ایشان دوری می‌کنند. ⇒ اینان «خالص‌ترین شیعه» و «خِیار أهل الجنة» هستند. ب. محبان و موالین: کسانی که محبت اهل‌بیت را دارند، اما در عمل کوتاهی و گناه دارند. ⇒ آنان از «شیعه» به معنای خاص نیستند، ولی در اثر محبت و ولایت، سرانجام نجات می‌یابند. این تفکیک دقیق در کلام سایر ائمه نیز تکرار شده است (مثلاً در کلمات امام حسن و امام رضا علیهماالسلام که فرمودند: «لا تقل أنا من شیعتنا، بل قل أنا من موالیکم ومحبیکم»). ۲. ملاک تشیع: «العمل بالأمر» و «الانتهاء عن النهی» _حضرت، شاخصه اصلی شیعه را در دو عبارت خلاصه می‌کنند:_ > إن کنت تعمل بما أمرناک وتنتهی عما زجرناک عنه فأنت من شیعتنا. بنابراین: شیعه یعنی تبعیت عملی از اهل‌بیت، نه صرف ادعا و محبت. ایمان قلبی بدون عمل، محبت بدون تقوا، و ولایت بدون تبعیت، تشیع حقیقی نیست. ۳. پیوند محبت و نجات با وجود این معیار سخت، حضرت زهرا (س) در ادامه نشان می‌دهند که محبت حقیقی اهل‌بیت حتی اگر با ضعف عملی همراه باشد، بی‌ثمر نمی‌ماند: > «کل محبینا وموالی أولیائنا ومعادی أعدائنا ... وهم مع ذلک فی الجنة.» اما این نجات مشروط است به تطهیر از گناه: > «بعد ما یطهرون بالبلایا والرزایا، أو فی عرصات القیامة، أو فی الطبق الأعلى من جهنم.» یعنی محبت، منشأ شفاعت و تطهیر است، نه مجوز گناه. ۴. نظام تربیتی و اخلاقی شیعه این حدیث یک نظام کامل تربیتی ارائه می‌کند: مرتبه توصیف وضعیت در آخرت شیعه خالص مطیع اوامر و نواهی اهل‌بیت در بهشت برتر، «خِیار أهل الجنة» محبّ و موالی محب اهل‌بیت ولی آلوده به گناه نجات می‌یابد پس از تطهیر مدعی بی‌عمل فاقد محبت و عمل دور از شفاعت است .
نتیجه و ویژگی‌های شیعه از نگاه حضرت زهرا (س) بر اساس متن حدیث و تطبیق با بیانات سایر ائمه (در همان مجموعه روایات)، ویژگی‌های شیعه حقیقی چنین است: _شماره ویژگی شرح مستند_ 1 عمل به اوامر اهل‌بیت «إن کنت تعمل بما أمرناک...» – اطاعت عملی شرط تشیع است. 2 ترک محرمات و نواهی آنان «... وتنتهی عما زجرناک عنه» – گناه با تشیع جمع نمی‌شود. 3 ولایت‌مداری و تبری از دشمنان «موالی أولیائنا ومعادی أعدائنا» – اساس ایمان و محبت. 4 اخلاص در محبت قلبی و لسانی «المسلم بقلبه ولسانه لنا» – محبت حقیقی، زبانی و قلبی است. 5 پذیرش تطهیر الهی (ابتلاء و بلا) «یطهرون بالبلایا والرزایا» – پاک‌سازی از گناه با رنج و ابتلا. 6 رجاء و امید به شفاعت اهل‌بیت «نستنقذهم بحبنا ... وننقلهم إلى حضرتنا» – محبت، منشأ شفاعت. 7 تواضع در انتساب به تشیع همان‌گونه که سایر ائمه فرمودند: «لا تقل أنا من شیعتنا» – شیعه بودن مقام ادعا نیست. 8 پرهیز از غلوّ و ادعای بی‌اساس ائمه (ع) از نسبت دادن «شیعه خالص» به افراد گناهکار نهی کردند. 9 آمادگی برای تطهیر در دنیا و آخرت شیعیان واقعی از بلاها و سختی‌ها به عنوان وسیله پاکی استقبال می‌کنند. 10 محوریت اخلاق و عمل صالح این حدیث تکیه‌گاه اخلاق علوی و فاطمی در مکتب تشیع است.
نتیجه نهایی > از نگاه حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، تشیع نه صرفاً یک انتساب، بلکه یک سلوک اخلاقی، ولایی و عملی است. شیعه‌ی حقیقی آن است که: در محبت صادق، در عمل مطیع، در بلا صبور، در حق تبعیت‌کننده، و در نیت خالص باشد. محبت اهل‌بیت نجات‌بخش است، ولی تنها برای آنان که با توبه، بلا، یا شفاعت، به تطهیر رسیده‌اند.
