نگاهی به زندگی شهید سید محمد باقر صدر

بدون تردید، شهید آیت الله سید محمد باقر صدر، در دوران معاصر یکی از بزرگترین اندیشمندان مسلمان و یکى از بزرگ ترین متفکران و نوابغ صاحب مدرسه و مکتب در قرن چهاردهم هجری است. سواى رهبرى فکرى و روحى و زعامت اسلامى و انقلابى آن فقیه شهید، اصولا ابتکارات ، نوآورى ها، خلاقیت ها و ابداعات وى نه تنها در فقه و اصول ; بلکه در فلسفه عمومى و اسلامى کلام ، تفسیر، تاریخ ، اخلاق ، جامعه شناسى و دیگر علوم زنده حوزوى و غیرحوزوى بر همگان محرز و روشن است. نبوغ فکری و استعداد درخشان شهید صدر(ره) همراه با مبارزات سیاسی اش در صحنه اجتماعی باعث گردید که دیدگاه های او که حاصل درک عمیق از مفاهیم دینی بود هنوز از تازگی و طراوت خاصی برخوردارد باشد. گذشته از آثار علمى بسیار محققانه و مبتکرانه و تاءلیفات و تصنیفات سرشار از تحقیق و نوآورى و نواندیشى در تمام علوم اسلامى که هر کدام ، آن چنان آکنده از تحقیق و افکار بکر و آراى جدید و نظرات صائب است که هر کس به اندازه سعه خود از آنها بهره برده و به تناسب ارزش وجودى خود، به این افکار و آرا نیازمند است

 

دانلود مفاله

رسالت دینی ما در عصر فضای مجازی

اهمیت فضای مجازی
با توجه به گسترش کاربرد انترنت و فضای مجازی در زندگی امروزی، فضای مجازی، امروزه به عنوان یکی از مهم‌ترین زمینه‌ها و مؤلّفه‌های پیشرفت جوامع به شمار می‌آید و کشورهایی که دارای فنّاوری بالا و برنامه‌ریزی مناسب در زمینه فضای مجازی هستند، از آن به عنوان موتور پیش‌ران در عرصه‌های گوناگون بهره می‏ برند. متأسفانه این مسأله با وجود اهمیت و آثار فوق العاده آن، از سوی کسانی که دغده های دینی دارند، کمتر مورد توجّه قرار می گیرند.

فضای مجازی یا حقیقی
آنچه امروزه از آن به عنوان «فضای مجازی» یاد می شود، بر خلاف ظاهر عبارت، این فضا کاملا واقعی و حقیقی است به دلیل اینکه تأثیرات آن، حقیقی است؛ هم فوائد آن حقیقی است و هم مضرات و مخاطرات آن حقیقی و واقعی است. بنابراین، فضای مجازی، یک ابزار صرفا تفننی نیست؛ بلکه یک فضای حقیقی و مرتبط با محیط و عرصه های زندگی ماست. محیط زندگی، یعنی جایی که افراد یک جامعه در آن، روابط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی را شکل می‌دهند؛ جایی که افراد جامعه و به‌خصوص نسل جدید، در آن تربیت می‌شوند. پس می‌توان گفت فضای مجازی، در حقیقت، فضایی حقیقی و زیست‌بومی جدید است. اکنون دنیای مجازی و واقعی، چنان در هم تنیده شده که تفکیک آنها از یکدیگر امکان‌پذیر نیست.
در باره فوائد یا مضرات فضای مجازی، توجه به این نکته ضروری است که آثار مثبت یا منفی فضای مجازی، بیش از هر چیز به میزان نقش آفرینی و کارکرد مفید ما در این عرصه وابسته است. تردیدی نیست اگر چنانچه دین مداران در این عرصه کم کاری و یا کوتاهی نمایند، این ابزار مهم تبدیل به بستر مناسب برای تهاجم فرهنگی و محل حکمرانی دشمن بر اذهان عمومی خواهد شد.

آثار مثبت فضای مجازی
فضای مجازی به عنوان یک ابزار قدرتمند در دنیای امروز، نقش مهمی در تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایفا می‌کند. مدیریت صحیح و آگاهانه این فضا برای بهره‌برداری حداکثری از امکانات آن ضروری است. فضای مجازی در دنیای امروز به عنوان یک عامل کلیدی در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی شناخته می‌شود. این فضا تأثیرات عمیقی بر نگرش ها، روابط انسانی، سبک زندگی و نوع رفتار اجتماعی انسان ها دارد که به برخی موارد اشاره می شود:

1. تسهیل ارتباطات: فضای مجازی با زدودن موانع طبیعی،این امکان را فراهم کرده است که افراد مختلف با سهولت تمام بتوانند با دوستان و آشنایان خود در نقاط مختلف جهان ارتباط برقرار کنند. این ارتباطات می‌تواند از طریق شبکه‌های اجتماعی، ایمیل و پیام‌رسان‌ها انجام شود. اینترنت به عنوان یک منبع وسیع اطلاعات، به کاربران این امکان را می‌دهد که به سرعت به داده‌ها و محتوایات مورد نظر، دسترسی پیدا کنند.

2. بسترسازی برای ترویج ارزشهای دینی: فضای مجازی می‌تواند بستری برای ترویج آموزه‌های دین و ایجاد همگرایی میان پیروان ادیان و عموم جوامع بشری باشد. این فضا قابلیت ارتقاء صلح و امنیت بین‌المللی را با ترویج آموزه‌های مدارا فراهم می‌آورد.

3. توسعه فضای آموزشی: با کمک فضای مجازی افراد از هر نقطه‌ای می‌توانند در دوره‌های آموزشی شرکت کنند و مهارت‌های جدیدی را بیاموزند. هم چنین مراکز علمی و دانشمندان در سراسر جهان، می توانند از طریق فضای مجازی جهت حل مسائل علمی و پیشرفت بشر، آخرین دستاورد های علمی را با یکدیگر به اشتراک گذارند.

4. گسترش کسب و کار: فضای مجازی به کسب و کارها اجازه می‌دهد تا با هزینه‌های کمتر، تبلیغات هدفمند انجام دهند و ارتباط مستقیم با مشتریان خود برقرار کنند. این امر نه تنها باعث افزایش فروش می‌شود بلکه شناخت برند را نیز تقویت می‌کند.

5. گسترش خلاقیت و نو آوری های علمی: فضای مجازی بستری برای انتشار ایده‌ها و خلاقیت‌ها فراهم می‌کند که می‌تواند به توسعه فرهنگی و هنری کمک کند. این امر می تواند به ارتقاء سواد رسانه‌ای و آگاهی عمومی کمک می‌کند. رسالت دینی ما ایجاب می‌کند که به جوانان آموزش دهیم چگونه از فضای مجازی به‌طور مؤثر و آگاهانه استفاده کنند تا بتوانند با چالش‌های آن مقابله کنند.

پیامدهای منفی فضای مجازی

فضای مجازی با وجود مزایای فراوان آن، دارای آثارمنفی بسیاری نیز هست لذا باید به چالش‌ها و خطرات ناشی از استفاده نادرست از این فضا نیز توجه کرد.

1. تضعیف هویت دینی و فرهنگی: فضای مجازی می‌تواند باعث تضعیف هویت دینی افراد شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که استفاده از این فضا ممکن است به ضعف بینش دینی و سهل‌انگاری در انجام واجبات دین منجر شود. فضای مجازی با ارائه اطلاعات متنوع و گاهی متضاد، می‌تواند تعارض‌هایی در ارزش‌های دینی ایجاد کند و شکاف‌های نسلی را تشدید نماید.

2. تعارض ارزش‌ها و گسترش و ترویج فرهنگ منافی با اخلاق: فضای مجازی می‌تواند رویج فرهنگ منافی با اخلاق، بنیان خانواده‌ها را تضعیف کند. هم چنین فضای مجازی می‌تواند موجب تضعیف آداب و رسوم سنتی شود، زیرا افراد تمایل دارند سبک زندگی مدرن‌تری را دنبال کنند.

3. کاهش ارتباطات واقعی میان افراد است. استفاده بیش از حد از فضای مجازی ممکن است منجر به کاهش تعاملات رو در رو و ایجاد انزوا در افراد شود.

4. افزایش مشکلات روانی در افراد: از دیگر اثار نامطلوب فضای مجازی، ایجاد مشکلات روانی در افراد است زیرا استفاده مداوم از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به افسردگی، اضطراب و احساس ناکامی منجر شود.

نتیجه گیری:

در شرایط کنونی، مهم ترین رسالت دینی و فرهنگی ما در مواجهه با وضعیت حاکم بر فضای مجازی، رویکردی فعالانه نسبت به این پدیده و استفاده از فرصت های نوین بوجود آمده است. در عصر حاکمیت فضای مجازی، ضرورت فعالیت رسانه ای با رویکرد دینی، به‌ویژه در زمینه‌های تربیتی، اجتماعی و فرهنگی اهمیت مضاعف دارد؛ زیرا فضای مجازی به عنوان یک ابزار قدرتمند، تأثیرات مثبت و منفی زیادی بر هویت دینی و تربیتی عموم افراد جامعه به ویژه جوانان دارد. بدون شک با شناسایی چالش‌ها و بهره‌برداری از فرصت‌ها، می‌توانیم به تقویت هویت دینی مردم و اصلاح نگرش های انحرافی در جامعه، کمک نماییم.

دشواری حفظ دین در دوران آخرالزمان

یکی از پرسش های مرح در باره وضعیت آخرالزمان، چگونگی زندگی مردمان آخرالزمان است؟ این مطلب در روایات این گونه توضیح داده شده است:
امام صادق(ع) در این‌باره می‌فرماید: «و َرَأَیتَ الرَّجُلَ اِذَا مَرَّ بِهِ یَوْمٌ وَلَمْ یَکْسِبْ فِیهِ الذَّنبَ العَظِیمَ مِنْ فُجُورٍ اَوْ بَخْسِ مِکْیالٍ اَوْ مِیزانٍ اَوْ غِشیَانِ حَرامٍ اَوْ شُرْبِ مُسْکِرٍ کَئیباً حَزِینا» یعنی مرد را می‌بینی هنگامی که یک روز بر او گذشته و گناه بزرگی انجام نداده است از قبیل فحشا، کم‌فروشی، کلاهبرداری و یا نوشیدن مست‌کنندها، غمگین و اندوهگین می‏‌شود.
امیر مؤمنان علی(ع) می‌فرماید: «یَظْهَرُ فِی آخِرِالزَّمانِ وَاقتِرَابِ السَّاعَةِ وَهُوَ شَرُّ الاَزمِنَةِ نِسْوَةٌ کَاشِفاتٌ عَارِیاتٌ مُتَبَرِّجاتٌ مِنَ الدِّینِ دَاخِلاتٌ فِی الفِتَنِ مَائِلاتٌ اِلَی الشَّهَواتِ ‏مُسرِعاتٌ ‏اِلَی ‏اللَّذَّاتِ مُستَحِلّاتٌ لِلْمُحَرَّمَاتِ فِی جَهَنَّمَ خَالِداتٌ» یعنی در آخِرُالزّمان و نزدیک شدن رستاخیز که بدترین زمان‏‌ها است، زنانی آشکار می‌شوند که برهنه و لخت هستند؛ زینت‏‌های خود را آشکار می‏‌سازند، به فتنه‏‌ها داخل می‌شوند و به سوی خواسته‌های نفسانی و شهوت‏‌ها می‌گرایند. به لذت‏‌ها می‌شتابند، حرام‏های الهی را حلال می‌شمارند و در جهنم جاودانه خواهند بود.

امام باقر(ع) در روایتی برخی از مخالفت‌ها با دستورات الهی را در آستانه ظهور اینگونه بیان فرموده است: «إِذَا تَشَبَّهَ الرِّجَالُ بِالنِّسَاءِ وَ النِّسَاءُ بِالرِّجَالِ وَ اکْتَفَی الرِّجَالُ بِالرِّجَالِ وَ النِّسَاءُ بِالنِّسَاءِ وَ رَکِبَ ذَوَاتُ الْفُرُوجِ السُّرُوجَ وَ قُبِلَتْ شَهَادَاتُ الزُّورِ وَ رُدَّتْ شَهَادَاتُ الْعُدُولِ وَ اسْتَخَفَّ النَّاسُ بِالدِّمَاءِ وَ ارْتِکَابِ الزِّنَاءِ وَ أُکِلَ الرِّبَا وَ اتُّقِیَ الْأَشْرَارُ مَخَافَةَ أَلْسِنَتِهِمْ وَ…» یعنی آنگاه که مردان به زنان تشبّه کنند و زنان به مردان و مردان به مردان اکتفا کنند و زنان به زنان، و زنان بر زین‌ها سوار شوند و شهادت‌های دروغ پذیرفته شود و شهادت‌های عدول مردود گردد و مردم خونریزی و ارتکاب زنا و رباخواری را سبک شمارند و از اشرار به خاطر زبانشان پرهیز کنند.
امیر مؤمنان(ع) از پیامبر اعظم(ص) نقل کرده که فرمود: «سَیَأْتِی عَلَی النَّاسِ زَمَانٌ لَا یَبْقَی مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا رَسْمُهُ وَ مِنَ الْإِسْلَامِ إِلَّا اسْمُهُ یُسَمَّوْنَ بِهِ وَ هُمْ أَبْعَدُ النَّاسِ مِنْهُ مَسَاجِدُهُمْ عَامِرَةٌ وَ هِیَ خَرَابٌ مِنَ الْهُدَی» یعنی بر مردم روزی فرا می‌رسد که از قرآن جز رسم آن باقی نماند و از اسلام جز نام آن؛ بدان نامیده می‌شوند، در حالی که دورترین مردم از آن هستند! مسجدهای آنان آباد، اما از هدایت‌گری خراب است.
پیامبر اسلام(ص) در باره دینداری برخی انسان‏‌های این دوران فرمود: «یَأتِی عَلَی النَّاسِ زَمانٌ…دینُهُم دَراهِمُهُمْ وَ هَمُّهُمْ بُطُونُهُمْ وَقِبلَتُهُمْ نِساؤُهُمْ یَرکَعُونَ لِلرَّغِیفِ وَیَسْجُدُونَ لِلدِّرْهَمِ حیارَی سُکاری لا مُسلِمینَ وَ لا نَصاری» یعنی زمانی بر مردم خواهد آمد… که دِرهم‏‌های آنان دینشان خواهد بود و همّت ایشان شکمشان و قبله آنها زنانشان. برای طلا و نقره، رکوع و سجود به جای می‏‌آورند. آنان همواره در سرگردانی و مستی خواهند بود؛ نه بر مذهب مسلمانی‏‌اند و نه بر مسلک نصرانی.
امیر مؤمنـان علی(ع) این حقیقت را این‏گونه بیان فرمود: «أَیُّهَا النَّاسُ سَیَأْتِی عَلَیْکُمْ زَمَانٌ یُکْفَأُ فِیهِ الْإِسْلَامُ کَمَا یُکْفَأُ الْإِنَاءُ بِمَا فِیه» یعنی ای مردم! به زودی زمانی بر شما می‌رسد که اسلام چونـان ظرف واژگون شده، آنچه در آن است، ریخته می‌شود.
پیامبر گرامی(ص) به حضرت علی(ع) می‏‌فرماید: «یا عَلی اَعجَبُ النَّاسِ اِیمانا ًوَ اَعْظَمُهُمْ یَقیناً قَوْمٌ یَکُونُونَ فِی آخِرِالزَّمانِ لَمْ یَلْحَقُوا النَبِی وَحُجِبَ عَنْهُم الحُجَّةُ فَآمَنُوا بِسَوادٍ عَلَی بَیَاضٍ…» یعنی ای علی! بدان شگفت آورترین مردم در ایمان و بزرگ‏ترین آنان در یقین، مردمی هستند که در آخِرالزمان ـ با آنکه پیامبر خود را ندیده و از امام خود در پرده‌اند. به نوشته ‏که خطی سیاه بر صفحه‏‌ای سپید است، ایمان می‏‌آورند.